ŻYDOWSKI SPORT W KRYNICY

Krynica zimą była jak magnes. Przyciągała artystów, kuracjuszy, sportowców… Wielu z nich było wybitnymi fachowcami w swoich dyscyplinach. Pośród nich znajdowali się Żydzi, którzy reprezentowali Polskę na wielu arenach sportowych.

Krynica w okresie międzywojennym  stała się prawdziwym polskim centrum sportów zimowych. Nie może zatem dziwić, że miasteczko zostało zauważone także przez żydowskie środowisko sportowców. Uznając niezwykłe walory i znaczenie Krynicy jako ośrodka sportowego i turystycznego, Makabi krakowskie przystąpiło w 1930 roku do zorganizowania w tym mieście swojej placówki. Stacje turystyczno- sportowe nie tylko służyły zawodnikom krakowskiego Makabi ale także wielu członkom innych żydowskich klubów z całej Polski. Makabi Krynica była kontrolowana przez Kraków (m.in. sekcja narciarska), głównie wtedy gdy chodziło o wydanie legitymacji Polskiego Związku Narciarskiego czy kontrole zawodników.

Krynica w 1924 roku była gospodarzem Mistrzostw Polski w skokach narciarskich. Zawody odbyły się na skoczni na Górze Krzyżowej (nieistniejącym obecnie obiekcie). W otwartym konkursie indywidualnym pierwsze miejsce zajął Henryk Mückenbrunn, osiągając wynik 24 m 50 cm. Warto dodać, że zawodnik był najbardziej znanym żydowskim narciarzem Zakopanego (ośmiokrotnym mistrzem Polski seniorów w różnych konkurencjach narciarskich!). Srebrny medal na mistrzostwach  wywalczył Tadeusz Zaydel, a brązowy Andrzej Krzeptowski II.

Dwa lata później, w styczniu 1926 roku w Krynicy odbywały się kursy dla sekcji narciarskiej warszawskiego klubu. W tym czasie również zawodnicy z krakowskiego klubu Makabi  uczestniczyli w zajęciach z fachowymi instruktorami. W dniach od 30 stycznia do 8 lutego 1931 roku w Krynicy, w ramach obozu, przebywało ponad 84 uczestników. Byli to głownie zawodnicy Makabi z Krakowa oraz inni członkowie klubu, którzy przybyli specjalnie, aby obejrzeć Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie. Obóz został umieszczony w pierwszorzędnym pensjonacie „Odaliska”, u stóp stoku narciarskiego. Koszt pomieszczenia i utrzymania za 10 dni wynosił tylko 30 zł. Grupa 54 osób próbowała swoich sił w narciarstwie, dzieląc się na dwa odziały: początkujących i zawansowanych. Dla uczestników, którzy stawiali pierwsze kroki na nartach organizowano ćwiczenia przedpołudniowe, na łagodnych terenach Słotwin. Grupa zawansowana prowadzona była przez wyszkolonych narciarzy, którzy urządzali wycieczki w okolice przepięknej Krynicy.

W dniach 21-22 stycznia 1933 sekcja saneczkarska KTH zorganizowała zawody o mistrzostwo Krynicy. Pierwszego dnia przeprowadzono konkurs pojedynczy pań i panów. Panowały bardzo trudne warunki, ciągle padał śnieg. W drugim dniu startowało 34 zawodników, drugie miejsce wśród pań zdobyła Enkerówna, a w konkurencji panów trzecie miejsce wywalczył jej brat.

Podobne zawody, rok później, urządziła sekcja saneczkowa Krynickiego Towarzystwa Hokejowego w Krynicy. Wzięło w nich udział 60 zawodników, wystąpili na torze o długości 1400 metrów. W jedynkach pierwsze miejsce zajął Enker z czasem 1.40,4 min W dwójkach II miejsce zajęła para Żarlikowski (KTH) i Enker (Makabi Krynica). W tym samym roku odbywały się kolejne drużynowe zawody saneczkowe z udziałem zawodników Makabi, KTH, Strzelca. Warunki w tym czasie były bardzo trudne, zwyciężyli zawodnicy z KTH, uzyskując 13 punków. Bardzo dobry wynik uzyskała Enkerówna z Makabi (czas 1:49 min.).

Wielkim wydarzeniem w Krynicy, w 1934 r., był planowany mecz hokejowy reprezentacji Makabi Polska – Makabi Czechosłowacja. Przed tym wydarzeniem miał odbyć się żydowski obóz instruktorski hokeistów w Zakopanem. Wydaje się, że wszystkie plany przepadły.

Pod koniec lutego 1934 roku w Krynicy odbył się pierwszy zjazd kapitanów sportowych polskiego związku Makabi. Miejscem spotkania była sala Makabi Krynica, gdzie obradą przewodniczył wiceprezes sportowy Centrali, Marceli Minc. Podczas spotkania rozmawiano na sposobach utrzymania formy sportowców, którzy mieli bronić tytułu mistrza Makabiady z 1932 roku. Związku z tym ustalono kolejne terminy Mistrzostw Związku Makabi na 1934 rok. Zawody lekkoatletyki miały odbyć się w połowie lipca w Krakowie. Kolejne konkurencje: tenis – w Stanisławowie, boks- Częstochowa, gry sportowe - Łódź i Kraków, gimnastyka - Warszawa, a pływanie we Lwowie. Zgromadzenie uchwaliło organizacje szeregu obozów kondycyjnych przed Makabiadą w Palestynie. Zjazd kapitanów przyjął również w Krynicy następujące uchwały.

1.      1) Zażądać od Egzekutywy Makabi Londyn włączenia do programu Makabiady 1935 konkurencji odnoszenia ciężarów.

2.      2) Utworzyć techniczny komitet przygotowań do Makabiady.

3.   3) Utworzyć specjalne komitety na terenie całej Polski których zadaniem będzie zbiórka pieniężna na ekspedycje do Palestyny

4.  4) Zabronić klubom urządzania, a uczestnikom startowania w zawodach noszących tytuł ogólnożydowskich, a nie zainicjowanych przez Centrale Makabi w Polsce.

Przy tej okazji odbywały się  również drugie Mistrzostwa Związku Makabi. Zawody, mino fatalnej pogody, rozpoczęły się od biegu sztafetowego 5x10 km . Pierwsze miejsce w tej konkurencji zajęła grupa Makkabi Zakopane (w składzie Weiss, Kalfus, Zwiekler, Szifeldrin, Wahrenhaup). Kolejne miejsce wywalczyła drużyna z Makabi Nowy Targ, trzecie miejsce zdobyli biegacze z Makabi Kraków. W kolejnym dniu zawodów zostali pokonani faworyci, co doprowadziło do sensacji. Bieg na 8 km pań wygrała Enkarówna z Makabi Krynica z czasem 54:21 (pokonała zakopiankę Lidie Schwarzbartównę, zwyciężczynie biegu na 8 km podczas Makabiady w Zakopanem). Niemniej interesująco wypadł bieg panów na 12 km, w którym zwyciężył Zwiekler z Zakopanego pokonując Wahrenhaupta, znanego narciarza, zwycięzcę biegu na 18 km podczas żydowskiej Zimowej Olimpiady. Swoje umiejętności mogli pokazać również młodsi uczestnicy mistrzostw miedzy innymi w biegu juniorów na 9 km oraz 4 kilometrowym biegu młodzików. Organizatorami zawodów byli: dr. Landau, inż. Abeles, oraz Ginzig. Sprawozdanie z mistrzostw oraz z zjazdu relacjonował w Przeglądzie Sportowym Aleksander Aleksandrowicz żydowski dziennikarz, który był członkiem w Związku Dziennikarzy Sportowych.

5 lutego 1935 w Krynicy odbywało się Święto Zimy, program sportowy w tym czasie był obfity, można mówić o rewii sportów zimowych. Miasto zostało przystrojone bramami triumfalnymi, tradycyjnymi figurami lodowymi oraz oświetleniem. Jako wstęp do bogatego programu wyznaczono mistrzostwa saneczkarskie Krynicy, która dzięki torowi na górze Parkowej (zaprojektowanemu w 1929 roku) była stolicą saneczkarstwa. W konkurencji jedynek pań sprawa była niejako z góry przesądzona: zwyciężyła Enkerówna z czasem 1 min. 35 sek.. Nadal była bezkonkurencyjna. Panie zjeżdżały czterokrotnie, o wyniku decydowała suma czasów podzielona przez cztery. Enkerówna jechała nie cztery razy a pięć, ponieważ przy ostatnim zjeździe… popsuł się zegar. O drugie miejsce bój toczyła Migaczówna- KTH i Schweitzrelchówna - Makabi Zakopane. W kolejnym dniu przeprowadzono konkurs jedynek panów z udziałem 24 zawodników. Mistrzostwo krynicy zdobył Maksymilian Enker, drugie miejsce Baldinger również z Makabi, pozostałe pozycje zajęli zawodnicy z KTH.

Krynica gościła elitę saneczkarzy z Europy w 1935 roku, gdyż odbywały się tu Mistrzostwa Europy. Zawody w jedynce panów wygrał Tietze z Niemiec, który jechał z zadziwiająca pewnością i szybkością. Drugie miejsce zajął MaksymilianEnker z Makabi Krynica. Nieco gorzej poszło w konkurencji jedynek pań.  Enkerówna - jak opisywał Przegląd Sportowy  - swoją nerwowością, brakiem dyscypliny i wyrobienia sportowego pozbawiła Polskę szans na medal. Zawodniczka zajęła ostatecznie piąte miejsce. Organizacja zawodów była bardzo sprawna: przemawiający prezes Federacji saneczkarskiej w miłych słowach wyrażał się o Krynicy,  przyjęciu w kurorcie oraz poziomie zawodów. Wieczorem odbyło się wręczanie nagród.

W Nowym Sączu żydowski sport zimowy nie rozwijał się zbyt prężnie, na ten temat obecnie jest bardzo mało informacji. Wiadomo miedzy innymi, że rok 1933 był bardzo ważny dla żydowskiego sportu z powodu Makabiady. Zimowy sezon sportowy w Nowym Sączu wypadł źle, nie dopisały opady śniegu, które uniemożliwiły uruchomienie zapowiedzianych kursów i obozów narciarskich w Piwnicznej. Brak mrozu spowodował nierozwinięcie się nowo założonej sekcji hokejowej. Nie powiodło się narciarzom chcącym zdobyć odznakę Makkabi w związku z Makkabiadą w Zakopanem. Warto również dodać, że oddział w Nowym Sączu, sekcja narciarska stała się zwyczajnym członkiem Polskiego Związku Narciarskiego przy poparciu Ż.K.S Makabi Kraków, spełniając przy tym wszystkie dane statutowe. Również ta sekcja organizowała obóz zimowy, który miał się rozpocząć 26 stycznia. Zapisy przyjmowano w sekretariacie hotelu Imperial przy Jagiellońskiej 14.

W międzywojniu Nowy Sącz uchodził co prawda za stolicę Podhala, ale stolica zimową regionu była bezwątpienia Krynica.

Agnieszka Górka