Żydowski Lwów

Żydowski Lwów

W lipcową sobotę znalazłem się w synagodze. Wchodząc do  jej wnętrza, czułem jak w powietrzu unosił się jeszcze zapach modlitwy. „Jesteście Żydami?” zapytał szames, który wyglądał na człowieka wyjętego z międzywojnia. Był pozostałością tamtego nieistniejącego świata, po której pozostały kamienie, tablice i zapach modlitwy.

Mały Rynek. Dziś istniejący tam skwer jest miejscem imprezowania okolicznych mieszkańców. Starsi zaczynają wcześniej rano, koło południa kładą się na ławkach i trawnikach aby wieczorem na lekkim kacu powłóczyć się do domu. Popołudniu plac wypełnia młodsze pokolenie. Impreza trwa do wieczora. I tak codziennie. Gdzieś między drzewami, trawami i krzakami znajduje się tablica upamiętniająca stojącą tutaj synagogę dla postępowych Żydów. Tempel zburzyli Niemcy. Miejscowi jakoś nie specjalnie przejmują się pamięcią o tym miejscu. Kilkadziesiąt metrów dalej też stała wielka synagoga. Dziś pusty plac wypełniają przekupki, które sprzedają produkty spożywcze własnej produkcji. Mieszkańcy tej dawnej dzielnicy żydowskiej zapewne nie wiedza, że w wielu ich domach znajdują się ślady po mezuzach. Dają świadectwo przerażającej pustce, są śladem po wczoraj i rysą nie łatwej ukraińsko-żydowskiej przeszłości. Któregoś dnia odkrywamy ślad po mezuzie przy naszych drzwiach. Są na większości framug.

Jedyna czynna synagoga we Lwowie - Cori Gilod znajduje się w pobliżu wspaniałego kościoła św. Elżbiety. Mykwa, szames, rabin – tutaj świat się zatrzymał. Wszędzie kamery, które mają zabezpieczyć budynek. Nawet wewnątrz, na głównej sali modlitw znajdują się ich dziesiątki. Między nimi można znaleźć skupienie po modlitwie. Na ławkach leżą tałesy po skończonej modlitwie. Jak zdradza szames, w bożnicy modli się co sobotę około 50 osób. W samym Lwowie, według jego wiedzy mieszka aż 1500 osób wyznania żydowskiego. Większość z nich nie ma nic wspólnego z religią. Widać to doskonale na nowym cmentarzu żydowskim. Połączony z cmentarzem janowskim stanowi prawie jedność. W niektórych miejscach, groby z krzyżami, mieszają się z macewami. Współczesne nagrobki nie mają nic wspólnego z tradycją. Przypominają wielkie mauzolea, które ogradza się siatką a na macewach powszechnie umieszcza się zdjęcia i inne symbole. Jest tutaj także pomnik, który przypomina zagładę tutejszej społeczności żydowskiej.

Przerażający widok sprawia stary cmentarz żydowski. Znajduje się obok dawnego szpitala żydowskiego przy ulicy Rapaporta.  Budynek wieńczy piękna kopuła, którą ozdobiono gwiazdami Dawida. Za szpitalem jest mały park. Obok odgłosy z bazaru. Ktoś rozmawia przez telefon, ktoś inny je śniadanie. Kobieta wiezie na wózku niepełnosprawnego chłopaka. Między tym pomniczek, który upamiętnia to miejsce. Palą się świeczki – jest to miejsce żywe, na przekór otoczeniu. Tu i ówdzie po trawniku plątają się kamienie. Na jednych są symbole lwa, na innym świecznik, wszędzie litery hebrajskie. Na samym końcu parku znajduje się wielkie gruzowisko roztrzaskanych macew. Leżą jak puzzle, które czekają aż ktoś je poskłada. Niszczeją tam z dnia na dzień.

Stare miasto to nie tylko ulica Starożydowska. Tutaj znajdowała się synagoga Pod Złotą Różą. Nazwa pochodzi od imienia żony fundatora. Dziś jest tam sympatyczna knajpka. O pięknym budynku przypomina makieta oraz kilka plansz zawieszonych na blaszanym, odrapanym ogrodzeniu. Kiedyś może stanie tutaj pomnik pamięci Żydów lwowskich. Z okolicznych kamienic wystają spod tynku szyldy pisane po polsku i hebrajsku. Jak się okazuje są w całym mieście. Część z nich jest zabezpieczona, inne „na dziko” odkrywają przeszłość.

Żydowska historia Lwowa jest roztrzaskana jak te macewy na starym cmentarzu. Ciągle czeka na poskładanie i uporządkowanie. Przed Ukraińcami długa droga do godnej pamięci o swoich dawnych sąsiadach. 
Łukasz Połomski