SZTETLOWY CHEDER - spotkania z książkami 2018 r.

Spotkania autorskie, dyskusje nad ciekawymi tytułami, towarzyszyły naszej działalności już wcześniej, ale na początku 2018 roku postanowiliśmy tym spotkaniom nadać charakter cykliczny – tak powstał projekt Sztetlowy Cheder.

Od początku założyliśmy, że będziemy Państwa zapraszać do dyskusji nad książkami, które oddają ideę wielokulturowości, dotyczą kwestii ważnych dla Nowego Sącza i jego okolic.

I tak 18 stycznia odbył się inauguracyjny I Sztetlowy Cheder - promocja książki "Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju" oraz spotkanie z jej autorem, Stanisławem Krycińskim.
Książka ta jest drugą częścią opowieści o Łemkowszczyźnie, kontynuacją wydanej przed dwoma laty Łemkowszczyzny po obu stronach Karpat. Obejmuje sto lat dziejów Łemków żyjących na północnych stokach Karpat i ich sąsiadów Rusnaków, zamieszkujących południowy skłon tych gór. Opisano tu okres od lat 30. XIX w., po lato 1939 r. Opowiedziane  zostały narodziny łemkowskiej świadomości i literatury, działania podczas Wielkiej Wojny na terenie Beskidu Niskiego i prześladowania jakie dotknęły Łemków w obozie internowania Thalerhof. Kolejne rozdziały opisują cmentarze wojenne tak charakterystyczne dla tej krainy, powrót do prawosławia, działaczy i literatów okresu międzywojennego, powstanie Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, a w końcu życie na łemkowskiej wsi w latach międzywojennych.

W marcu, podczas II Sztetlowego Chederu zaprosiliśmy Państwa na spotkanie z Tadeuszem Bystrzakiem, który opowiadał nam o Teodorze Talowskim - niezwykłym galicyjskim architekcie, mającym także wiele wspólnego z naszym miastem. Okazją do spotkania była promocja książki Pana Bystrzaka pt. "Talowski".

Pewnie dopiero podczas tego wieczoru wielu z nas dowiedziało się, że to właśnie Talowski projektował kościół pw. św. Elżbiety, zwany też "kolejowym" czy kościół parafialny pw. św. Kazimierza - popularną "kaplicę szkolną".

W tajemniczy świat Chasydów przeniosła nas podczas III Sztetlowego Chederu Agnieszka Traczewska, która opowiadała o swoim najnowszym albumie fotograficznym "Powroty .Chasydzkie powroty do miejsc nie-zapomnianych.”

Album to kolekcja znakomitych artystycznie fotografii, zapis pasji i wieloletniej pracy ich autorki, a wreszcie wizerunek świata, który zdołał ocaleć, choć miał na zawsze zniknąć z powierzchni ziemi. Traczewska ukazuje „jorcaity”, współczesne wędrówki podczas których chasydzi z całego świata przybywają na groby cadyków w rocznice ich śmierci. Wierzą, że w ten szczególny dzień dusza cadyka zstępuje na ziemię, a jego wstawiennictwo u Boga może zapewnić błogosławieństwo. Na fotografiach mogliśmy odnaleźć również modlitwy w ohelu cadyka Chaima Halberstama na cmentarzu żydowskim przy ulicy Rybackiej w Nowym Sączu.

Kończący się rok był Rokiem Ireny Sendlerowej. Z tej okazji w kwietniu zaprosiliśmy Państwa na promocję książki Anny Bikont "Sendlerowa. W ukryciu".

IV Sztetlowy Cheder spotkał się z ogromnym zainteresowaniem, a moja rozmowa z autorką książki była także okazją do zadania przez Państwa wielu pytań, zarówno dotyczących pracy nad wspomnianą biografią, jak również szczególnej roli jej bohaterki w historii ratowania Żydów.  Wydarzeniu towarzyszył występ muzyczny: kołysankę po hebrajsku zaśpiewała Ania Kita przy akompaniamencie Michała Szczygła.

W maju, podczas V Sztetlowego Chederu gościliśmy w Nowym Sączu autorki pierwszej książki o kuchni Romów: Monikę Szewczyk i Magdalenę Kwiecińską. Ich opowieści o kulturze i tradycjach kulinarnych wszystkich etnograficznych grup romskich były także okazją do rozmów na temat uprzedzeń, przede wszystkim jednak przeniosły słuchaczy w bliski a jednocześnie odległy świat, gdzie Pacziw jest wyrazem szacunku dla gościa, zasiadającego przy romskim stole.

Ponieważ podczas spotkania mogli Państwo otrzymać egzemplarz książki, jesteśmy pewni, że w niejednej sądeckiej kuchni powstały potem ciorba de burta czy goja ła szargo grisaha.

Czerwcowy VI Sztetlowy Cheder był ponownym spotkaniem z łemkowszczyzną i  piszącym o niej Stanisławem Krycińskim. Tym razem autor opowiadał o książce "Łemkowszczyzna nieutracona". Tym samym Stanisław Kryciński dopiął swoją "trylogię", w której opisał dzieje ważnej dla Sądecczyzny społeczności.

VII Sztetlowy Cheder odbywał się w połowie września i był równocześnie ogólnopolską premierą kolejnej książki mieszkającego kiedyś w Nowym Sączu Marka Harnego „Sny wojenne”, wydanej przez Prószyński i S-ka.

Powieść ta to inspirowana prawdziwymi wydarzeniami historia o kobiecie, która podejrzewa, że jej ojcem jest zbrodniarz wojenny Heinrich Nordmann. Pierwowzorem postaci jest Heinrich Hamann, który w latach 1939–1943 kierował komisariatem granicznym Policji Bezpieczeństwa w Nowym Sączu, a następnie aż do stycznia roku 1945 był szefem gestapo w Krakowie.

Co prawda prowadzący spotkanie Artur Franczak nieopatrznie zdradził zakończenie powieści, jednak sądząc po ilości sprzedanych egzemplarzy i długości kolejki po autograf autora, chcieli Państwo zweryfikować słowa prowadzącego. 

Podczas listopadowego, VIII Sztetlowego Chederu zaprosiliśmy na promocję wyjątkowej książki - "W mieście Nowym Sączu, na Długosza przy Plantach..." - czyli monografii I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Długosza w Nowym Sączu.

Książka ukazała się z okazji 200 lecia najstarszej sądeckiej szkoły średniej, a redaktorem dzieła jest Jakub Bulzak.

Podczas naszego spotkania autorzy książki opowiadali o pracy nad nią. Spotkanie z historykami -  Anetą Grabowską, Jakubem Bulzakiem i Łukaszem Połomskim  poprowadziła  - a jakże! -  archiwistka Agnieszka Filipek z Archiwum Narodowego w Krakowie oddział w Nowym Sączu. Niezwykła atmosfera wspomnień obecnych na promocji osób – w tym Prezydenta Nowego Sącza Ludomira Handzla sprawiła, że na sali rzeczywiście zapanował duch „Długoszowej Rodziny”.

Część naszych chederowych spotkań odbyła się w Domu Historii, większość w siedzibie Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Nowym Sączu, której dyrektorowi – Arturowi Franczakowi dziękujemy za taką możliwość.

W działaniach wspierał nas także Hotel Beskid.

Przed nami nowy rok, a w nim plany nowych spotkań Sztetlowego Chederu, na które już dziś zapraszamy !

Bądźcie Państwo z nami !

Na dobry początek zapraszamy do Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, gdzie już 4 stycznia odbędzie się promocja książki dr Łukasza Połomskiego „Miedzy zacofaniem a nowoczesnością. Społeczeństwo Nowego Sącza w latach 1867 – 1939”.

Edyta Danielska