PAMIĘĆ W SĄDECKIM SZTETLU - podsumowanie 2017 r.

2017 rok był dla nas bardzo ważny. W tym roku wspólnie oddaliśmy hołd pomordowanym 75 lat temu Żydom sądeckim. Pamiętaliśmy też o 70 rocznicy Akcji Wisła. Wielu z Was uczestniczyło w tych spotkaniach, apelach i spacerach. Dziękujemy!

27 stycznia, w Międzynarodowym Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu tradycyjnie zapaliliśmy znicze pod tablicą przy sądeckiej synagodze. Upamiętnia ona 16 tysięcy pomordowanych nowosądeczan. W MCK Sokół odbyły się wykłady poświęcone tematyce Auschwitz i Holokaustu. Wygłosili je dr Anna Czocher, Artur Franczak i Tomasz Wroński. Konferencja miała charakter edukacyjny.

Kolejnym wydarzeniem rocznicowym był dzień 29 kwietnia, w tym roku wyjątkowy, bowiem minęło 75 lat od tragicznej Akcji Kwietniowej. Jak co roku zapaliliśmy znicze pod tablicą na ul. Franciszkańskiej. Tego dnia otwarliśmy w Domu Historii niezwykłą wystawę pt. „Ocalone z pożogi” o książkach żydowskich, które przetrwały Holokaust. W ten sposób przypomnieliśmy żydowskie czytelnictwo i biblioteki. 29 kwietnia rozstrzelano głównie czytelników biblioteki Maksa Rosenfelda. W kolejnych miesiącach wystawę odwiedziło wiele osób.

Jak zwykle ważnym miesiącem był dla nas sierpień. Niestety w 2017 r. na Sądecczyznę przybyły tylko jeden ocalony z Zagłady, Ira Goetz, rodem z Biecza. Profesor otrzymał od nas tytuł Honorowego Ambasadora Sądeckiego Sztetlu, dołączając do grona niezwykłych dla nas osób.

Już w lipcu, pierwszy raz po wojnie, oddaliśmy hołd bobowskim Żydom. Razem z tamtejszymi władzami na czele z Panem Burmistrzem Wacławem Ligęzą i ks. Marianem Chełmeckim modliliśmy się i zapaliliśmy znicze. 9 sierpnia byliśmy w Mszanie Dolnej, aby z „Młodym Asyżem” uczcić na wzgórzu Pańskim Ofiary likwidacji getta. Dzięki Pani Urszuli Antosz Rekuckiej była to niezwykła uroczystość. 10 sierpnia pojechaliśmy do Limanowej, aby oddać hołd pomordowanym Żydom. Spotkaliśmy się na polanie, gdzie 75. lat temu rozstrzelano setki limanowskich Żydów. To było pierwsze takie wydarzenie po wojnie. Następnie na cmentarzu żydowskim odbył się uroczysty apel pamięci, z udziałem księdza oraz rabina. Wieczorem spotkaliśmy się w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej, gdzie wykłady wygłosili m.in. Ewa Koper, Magdalena Urbaniec (dyrektor Muzeum), Łukasz Połomski. Warto dodać, że w lipcu zorganizowaliśmy spacer po żydowskiej Limanowej, który prowadził Karol Wojtas, stał się on wstępem do sierpniowych uroczystości.

Niezwykle ważny był dla nas 17 sierpnia, kiedy uczciliśmy Ofiary likwidacji getta w Starym Sączu.  Tradycyjnie spotkaliśmy się ze starosądeczanami przy pomniku na Piaskach. 75. lata temu Niemcy zamordowali tam 95 Żydów. W uroczystości wziął udział burmistrz miasta Jacek Lelek. Po uroczystości, przy Urzędzie Miasta odsłoniliśmy tablicę pamięci starosądeckich Żydów. To jedno z najważniejszych upamiętnień w naszej historii. Następnie udaliśmy się do Muzeum na Dołkach. Wykład o starosądeckich Żydach wygłosiła Gabriela Jastrzębska, swoimi refleksjami podzielił się też Łukasz Połomski. Dziękujemy Towarzystwu Miłośników Starego Sącza za tak przychylne przyjęcie naszych inicjatyw, tak liczny udział w obchodach.

18 sierpnia udaliśmy się do Biecza, aby z prof. Irą Goetzem oddać hołd pomordowanym mieszkańcom miasta. W czasie uroczystości Profesor odebrał statuetkę Honorowego Ambasadora Sądeckiego Sztetlu. Dziękujemy Krzysztofowi Przybyłowiczowi za zaproszenie, Panu Burmistrzowi Mirosławowi Wędrychowiczowi za organizację pięknych uroczystości. W tym dniu do Biecza przybyło kilkadziesiąt osób, potomków bieckich Żydów. Razem się modliliśmy, słuchaliśmy wykładów i prześlijmy trasą spaceru historycznego.

19 sierpnia byliśmy w Gorlicach. W 75. rocznicę likwidacji tamtejszego getta oddaliśmy hołd pomordowanym paląc znicze pod postumentem na placu Dworzysko. W uroczystości wziął udział Pan Burmistrz Rafał Kukla i Starosta Karol Górski. Po uroczystościach oficjalnych spotkaliśmy się w Pawilonie Historycznym, gdzie wysłuchaliśmy świadectwa mieszkanek Gorlic, które pamiętały społeczność żydowską. W spotkaniu wziął udział Ira Goetz, którego liczna rodzina zginęła w gorlickim getcie.

20 sierpnia, w niedzielę, w strugach deszczu w Białej Niżnej odbyły się obchody likwidacji getta grybowskiego i mordu 360 osób. Obecni byli: Wójt gminy Grybów Piotr Krok, Burmistrz Grybowa Paweł Fyda. Dzięki współpracy z Kamilem Kmakiem ponownie udało nam się upamiętnić społeczność żydowską ziemi grybowskiej. Burmistrz złożył tego dnia deklarację, że w przyszłym roku w Parku Miejskim zostanie upamiętniona egzekucja Judenratu.  Okazja do tej deklaracji była niezwykła – dokładnie tego samego dnia, w USA, odbył się pogrzeb jednego z ostatnich grybowskich Żydów, Jakuba Brodmanna. Jako młody chłopiec widział na własne oczy tę egzekucję. Wówczas, w jego urodziny, zginął tam także jego tata.

Bardzo ważne były dla nas uroczystości likwidacji getta w Nowym Sączu. 23 sierpnia, w 75. rocznicę zbrodni  spotkaliśmy się na spacerze-marszu pamięci. Rozpoczął się pod sądeckim zamkiem, a zakończył na Placu Trzeciego Maja. Tam, odbył się uroczysty Apel Pamięci. Specjalne wideo – przesłanie przekazał dla nas Markus Lustig, który nie mógł uczestniczyć osobiście w tych wydarzeniach. Markus Lustig wołał aby nigdy więcej nie powtórzyła się tragedia wojny. W czasie Apelu wystąpiła Urszula Makosz, która wykonała pieśni żydowskie z okresu Holokaustu. Za zmarłych pomodlili się także duchowni chrześcijańscy: ks. Jarosław Studziński SJ, ks. Dariusz Chwastek (proboszcz parafii Ewangelickiej) i pastor Jacek Orłowski. Po zakończonych uroczystościach licznie zgromadzeni zapalali znicze pod postumentem upamiętniającym sądeckich Żydów. Władze miasta reprezentowała Pani Bożena Jawor (Przewodnicząca Rady Miasta Nowego Sącza).

W 2017 r. minęło 70 lat od Akcji Wisła, nie mogliśmy o tym zapomnieć. W związku z tym na wiosnę zorganizowaliśmy spacer po Łabowej, który przeprowadziła Pani Celina Cempa. Przedwojenny sztetl łabowski ożył dzięki jej niezwykłym opowieściom! W lipcu w skansenowskiej cerkwi odbyła się uroczysta liturgia pamięci Ofiar Akcji. Popołudniu spotkaliśmy się w Domu Historii z  Panem Antonim Krohem. Okazją była promocja książki „Za tamtą górą” poświęconą łemkowszczyźnie. Wybitny znawca tematu długo opowiadał o swoich refleksjach i doświadczeniach na ten temat.

Wszystkim, którzy przyczynili się do tych wydarzeń bardzo dziękujemy. Słowa podziękowania kierujemy także  do uczestników wydarzeń.