PAMIĘĆ W SĄDECKIM SZTETLU - 2019 r.

W upływającym roku zorganizowaliśmy szereg wydarzeń upamiętniających naszych żydowskich sąsiadów. Tradycyjnie odbyły się rocznice likwidacji gett, a w Polsce z wielkim rozgłosem odsłonięto pomnik w Grybowie, który jest owocem pracy projektu Ludzie, Nie Liczby.

Wydarzenie związane z pamięcią rozpoczęły obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Holokauście. Dziękujemy za każdy zapalony znicz i udział w konferencji oraz debacie (szerzej piszemy o tym w zakładce o edukacji). 29 kwietnia pamiętaliśmy o rocznicy Akcji Kwietniowej. Jak co roku zapaliliśmy znicze pod tablicą na ul. Franciszkańskiej. Pierwszy raz w historii, tego dnia był z nami prezydent miasta Ludomir Handzel. To naprawdę ważne, że głowa miasta oddaje hołd jego żydowskim mieszkańcom. Wcześniej, w uroczystościach brali udział tylko wiceprezydenci. Zapaliliśmy znicze, złożyliśmy kwiaty pod tablicą na ul. Franciszkańskiej. Wieczorem do Nowego Sącza dotarł Tedy Fisch, potomek sądeckich Żydów, który oddał hołd pomordowanym.

Najważniejszym miesiącem był dla nas sierpień, gdzie ponownie zorganizowaliśmy szereg ważnych uroczystości rocznicowych. Kolejny raz żaden z ocalałych z sądeckiego getta nie był obecny na uroczystościach. Zdrowie nie pozwoliło na przybycie Markusowi Lustigowi, który przesłał do nas specjalne przesłanie.  17 sierpnia spotkaliśmy się na Piaskach kolejny raz, aby oddać hołd pomordowanym tam Żydom. W uroczystości wziął udział Pan Kazimierz Gizicki, zastępca burmistrza miasta oraz kilkadziesiąt mieszkańców miasta. Sądecki Sztetl reprezentowali i uroczystość zorganizowali Gabriela Jastrzębska i Mateusz Potoniec. W Limanowej spotkali się mieszkańcy miasta, którzy na polanie, gdzie 77. lat temu rozstrzelano setki limanowskich Żydów zapalili znicze. Przypominamy o tym miejscu – ciągle tam spoczywają ludzie. Mamy nadzieję, że projekt Ludzie, Nie Liczby będzie kontynuował działania na rzecz upamiętnienia Ofiar tej zbrodni.19 sierpnia spotkaliśmy sie w Gorlicach. W 77. rocznicę likwidacji tamtejszego getta oddaliśmy hołd pomordowanym paląc znicze pod postumentem na placu Dworzysko. W uroczystości wziął udział Pan Łukasz Bałajewicz (zastępca burmistrza), a Sądecki Sztetl reprezentował Artur Franczak.

20 sierpnia minęła rocznica zbrodni w Białej Niżnej. Obchody likwidacji getta grybowskiego i mordu 360 osób odbyły się w niedzielę 18 sierpnia. Obecni byli: Wójt gminy Grybów Jacek Migacz, Burmistrz Grybowa Paweł Fyda. Dzięki współpracy z Kamilem Kmakiem ponownie udało nam się upamiętnić społeczność żydowską ziemi grybowskiej. Kamil poprowadził także uroczystość.

Bardzo ważną datą w kalendarzu jest dla nas 23 sierpnia – rocznica likwidacji sądeckiego getta. Uroczystości rozpoczął spacer historyczny, w którym przewodnikami byli Artur Franczak i Łukasz Połomski. Spotkaliśmy się pod Kolejówką, przemierzyliśmy ulicę Ducha Świętego, Wyszyńskiego, Rynek, a spacer zakończył na Placu Trzeciego Maja. Tam, odbył się uroczysty Apel Pamięci. W nadesłanym przesłaniu Markus Lustig wołał aby nigdy więcej nie powtórzyła się tragedia wojny. Pierwszy raz w naszej uroczystości wziął udział prezydent miasta – Ludomir Handzel. W swoim przemówieniu podkreślał zło i zniszczenie, które przyniosła wojna. Dziękujemy za obecność wszystkim mieszkańcom, władzom i przedstawicielom instytucji.

18 października, wspólnie ze Stowarzyszeniem Maryan, zasadziliśmy Drzewko Pamięci na terenie dawnego getta - przy ul. Kazimierza Wielkiego. Będzie ono rosło w miejscu, gdzie kiedyś znajdowała się czereśnia - niemy świadek Zagłady Żydów oraz emigracji z lat 60. XX w., kiedy ocaleni z rodzinami opuszczali Nowy Sącz. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku uda się koło drzewka odsłonić pamiątkową tablicę.

W listopadzie odbyła się tradycyjnie nasza najstarsza akcja upamiętniająca zapomniane nekropolie. Tradycyjnie znicze zapłonęły na ul. Piotra Skargi (stary cmentarz żydowski) i na cmentarzu przy ul. Rybackiej. 1 listopada spotkaliśmy się także na cmentarzu ewangelickim, gdzie wraz ks. Dariuszem Chwastkiem wspominaliśmy pochowanych na nekropolii.

4 listopada w Grybowie – Siołkowej mogliśmy uczestniczyć w podsumowaniu drugiej akcji projektu Ludzie, Nie Liczby, którą zainicjował Darek Popiela. Ciężko wyrazić w słowach piękno listopadowego wydarzenia, kiedy został odsłonięty pomnik i tablice upamiętniające z imienia i nazwiska pomordowanych Żydów. W uroczystościach wzięło udział wielu oficjeli, w tym rabin naczelny Polski Michael Schudrich i Konsul Niemiec w Krakowie Michael Gross. W grudniu 2019 r. Darek ogłosił, że kolejnym celem projektu będzie upamiętnienie Żydów w Czarnym Dunajcu. Będziemy wspierać te działania – bo choć na terenie Podhala – bliskie są naszemu sercu.

Wszystkim, którzy przyczynili się do tych wydarzeń bardzo dziękujemy. Słowa podziękowania kierujemy także  do uczestników wydarzeń. Mamy nadzieję, że będziecie nadal z nami!

 Łukasz Połomski