PAMIĘĆ O NASZYCH SĄSIADACH - podsumowanie wydarzeń rocznicowych w 2015 roku

PAMIĘĆ O NASZYCH SĄSIADACH - wydarzenia rocznicowe w Sądeckim sztetlu (2015 r.)

W upływającym 2015 roku obchodziliśmy wiele rocznic związanych z Zagładą Żydów. Po raz kolejny byliście z nami w tych ważnych momentach. Dziękujemy!
Jak co roku zapaliliśmy znicze pod tablicą na sądeckiej synagodze. 27 stycznia przypadał Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Spotkaliśmy się w MCK SOKÓŁ na wykładach edukacyjnych i dyskusji poświęconej pamięci.
29 kwietnia miało miejsce wyjątkowe wydarzenie. Tego dnia przypadała 73. rocznica mordu 400 Żydów z sądeckiego getta. Jak co roku zapaliliśmy znicze na ich grobie i pod tablicą na ul. Franciszkańskiej. W nowosądecki ratuszu obyła się konferencja edukacyjna poświęcona zagadnieniu „Ludobójstwa”. Wzięli w niej udział wybitni wykładowcy z całej Polski. Po raz kolejny połączyliśmy wydarzenie rocznicowe z edukacją.
Bardzo intensywnym miesiącem pracy był dla nas sierpień. Warto było – zorganizowaliśmy szereg uroczystości rocznicowych na Sądecczyźnie.
Po raz pierwszy uczciliśmy Ofiary likwidacji getta w Starym Sączu.  17 sierpnia spotkaliśmy się przy pomniku na Piaskach, gdzie oddaliśmy hołd pomordowanym w tym miejscu. 73. lata wcześniej Niemcy zamordowali tam 95 Żydów. W uroczystości wziął udział burmistrz miasta Jacek Lelek. 19 sierpnia byliśmy w Gorlicach. W 73. rocznicę likwidacji tamtejszego getta oddaliśmy hołd pomordowanym paląc znicze pod postumentem na placu Dworzysko oraz w lesie Garbacz. Tego dnia odbył się także spacer żydowskimi śladami Gorlic. Naszym przewodnikiem był Pan Tomasz Pruchnicki. W spacerze wziął udział zastępca Burmistrza Pan Janusz Fugiel.
20 sierpnia w Białej Niżnej odbyły się historyczne obchody likwidacji getta grybowskiego i mordu 360 osób. W tej podgrybowskiej wsi 20 sierpnia 1942 r. zamordowano 360 najsłabszych mieszkańców getta. Przygotowana przez nas uroczystość była pierwszym tego typu wydarzeniem po II wojnie światowej. Przy zbiorowej mogile Rabin Krakowa Eliezer Gurary i Prezes Gminy Wyznaniowej Żydowskiej Tadeusz Jakubowicz wraz z członkami społeczności żydowskiej Krakowa odmówili modlitwę. Obecni byli: Wójt gminy Grybów Piotr Krok, Burmistrz Grybowa Paweł Fyda, uczestnicy programu  Młodzi Ambasadorzy Tolerancji, oraz mieszkańcy miasta i gminy. Złożono kwiaty, symboliczne kamienie oraz zapalono znicze. Uroczystość poprowadzili Kamil Kmak i Łukasz Połomski.
Bardzo ważne były dla nas obchody rocznicy likwidacji getta w Nowym Sączu. W tym roku, kolejny raz wziął w nich udział ostatni ocalały z selekcji nad Dunajcem – Markus Lustig. Prezes Ziomkostwa Sądeczan w Izraelu przyleciał do nas z rodziną. W piątek 21 sierpnia spotkaliśmy się w Domu Historii. Naszym specjalnym gościem był nie tylko Markus Lustig ale także profesor Ira Goetz – prezes Ziomkostwa Żydów Bieckich w USA. Tego wieczoru odbyła się promocja książki Ewy Koper „Każda ofiara ma imię”. Autorka, która jest pracownikiem Państwowego Muzeum na Majdanku od lat pracuje na terenie Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu. W tym miejscu zagazowano 16 tys. Sądeczan. Mało kto wie, że na okładce książki znajduje się kobieta pochodząca spod Limanowej.
22 sierpnia w Domu Historii słuchaliśmy opowieści Markusa. Sobotnie spotkanie, tak jak nasz gość było niezwykłe. W tym roku obchody miały wyjątkowy charakter. W spotkaniu wzięli też udział: jego żona Ryfka, wnuk Alon i wnuczka Sivan. Podkreślali jaką rolę dla dziadka pełni Nowy Sącz i jak traktuje ziemię swoich przodków. Dla nich Polska jest krajem, gdzie mają korzenie i wracają tutaj zawsze z radością.
23 sierpnia odbyły się najważniejsze obchody rocznicowe. 73 lata temu, również w niedzielę, zlikwidowano sądeckie getto. Wysłano do Obozu Zagłady w Bełżcu pierwszy transport. O g. 19:30 rozpoczął się spacer po sądeckim getcie. Artur Franczak i Łukasz Połomski opowiadali historie związane z miejscem, które jest naznaczone cierpieniem a obok którego często przechodzimy. Usłyszeliśmy historie związane z egzekucjami, miejscami gdzie mordowano niemowlęta i inne tragedie, na które tak naprawdę brakuje słów. Po spacerze odbył się Apel Pamięci. O 20:15 zabiły dzwony kościoła Ewangelickiego. W chwili ciszy oddaliśmy hołd Ofiarom Holokaustu. Młodzi Ambasadorzy Tolerancji, którzy współtworzyli to wydarzenie przygotowali performance – m.in. recytowali imiona i nazwiska pomordowanych w Bełżcu. W przejmującym przemówieniu Markus Lustig wołał aby nigdy więcej nie powtórzyła się tragedia wojny. Mówił, że dopóki starczy mu sił będzie mówił o tym co go spotkało. Na uroczystość przybył specjalnie z Nowego Jorku rabin Joel Halberstam, który jest przodkiem słynnego cadyka z Sącza. W swoim przesłaniu do sądeczan podkreślił, że światło jakie dziś zapalamy jest znakiem przeszłości, znakiem pamięci ale także przymierzem na jakim powinniśmy zbudować przyszłość. Razem z Naczelnym Rabinem Krakowa Eliezerem Gurarym odmówił kadisz za pomordowanych. Za zmarłych pomodlili się także duchowni chrześcijańscy: ks. Radosław Robak SJ, ks. Dariusz Chwastek (proboszcz parafii Ewangelickiej) i pastor Jacek Orłowski. W uroczystości udział wzięli m.in. Jerzy Gwiżdż (wiceprezydent Nowego Sącza), Leszek Zegzda (członek Zarządu Województwa Małopolskiego), Tadeusz Jakubowicz (prezes Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie) i Jonny Daniels (działacz na rzecz upamiętnienia społeczności żydowskiej, doradca ministra obrony narodowej Izraela). Po zakończonych uroczystościach licznie zgromadzeni zapalali znicze pod postumentem upamiętniającym sądeckich Żydów. Na koniec, w kościele ewangelickim odbył się niezwykły spektakl „Próba”, który nawiązywał do działalności Janusza Korczaka. Ten znany pedagog wystawił go na kilka dni przed likwidacją getta warszawskiego, przygotowując niejako na śmierć szczególnie jego najmłodszych mieszkańców. Spektakl zakończył się wejściem do kościoła żołnierzy niemieckich i wyprowadzeniem aktorów. Nikt nie bił braw. Cisza i zaduma stały się znakiem naszej pamięci.
Organizatorem wydarzeń była Fundacja Nomina Rosae, Sądecki Sztetl, Parafia Ewangelicko-Augsburska w Nowym Sączu i Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka.