FEIGA Z KOCHANOWSKIEGO - historia kamienicy Kochanowskiego 15

Kamienica przy ul. Kochanowskiego 15 została wybudowana tuż przed wojną. Jak na przedwojenne Piekło był to i tak imponujący, murowany i nawet piętrowy budynek.

Ze zgromadzonych dokumentów wynika, że dom na Kochanowskiego powstał zaraz przed 1939 r. Otrzymał numer konskrypcyjny 2541, który potem zastąpił numerek 15. Ciężko powiedzieć, czy jakiś dom istniał wcześniej w tym miejscu. Być może była to jakaś licha, drewniana chata, podobna to tych, które budowano dookoła.

Z archiwalnych dokumentów nie możemy wyłowić mieszkańców „starego” domu. Możemy znaleźć informację, że przed nim, w latach 30. Fryda Linker rozkładała swój kram i prowadziła handel wieloma towarami. Zapewne Fryda, to ta sama osoba co Feiga Linker, którą zarejestrowano w dokumentach Yad Vashem. Urodziła się w 1913 r. na Załubińczu, blisko Naściszowej. Do wojny nie wyszła za mąż. Zachowało się jej zdjęcie, pięknej, młodej dziewczyny, która patrzy gdzieś w przyszłość. Ubrana w elegancką suknie, z pieprzykiem na nosie, musiała być charakterystyczną osoba wychodzącą przed ten dom. Wojnę przeżył jej brat Szlomo.

W 1939 r. mieszkał tutaj kupiec Selig Ascher (ur. 1890 r.). Wraz z żoną Mirl miał dzieci: Malcię (ur. 1920 r.), Itę (ur. 1921 r.). Mirl wywodziła się z rodziny Zimmerów, która również mieszkała na Kochanowskiego 15. Jej matką była Reisla, natomiast ojciec Eliasz, który  zmarł jeszcze przed II wojną światową. Z dokumentów w Yad Vashem wiemy, że Selig Ascher zginął w czasie Holokaustu. Nikt natomiast nie złożył świadectwa zgonu jego najbliższej rodziny. Kto wie, może jakimś cudem przeżyli.

W 1938 r. zdążył tutaj zamieszkać wyrobnik świec Manele (Menachem) Zimmer (ur. 1890 r.), który ożenił się z Mlacią z Badnerów. Nazywano go Emanuel. Zginęli w czasie wojny. Razem z nimi zginęła ich córka Feiga (ur. 1921 r.). Przed wojną prowadziła już dom z mamą, zapewne rozglądano się już za jej mężem. Zginęła jej siostra Perla (ur. 1923 r.), która jeszcze się uczyła. Holokuast brutalnie przerwał życie ich brata, małego Eliasza (ur. 1926 r.) oraz sióstr: Amelii (ur. 1896 r.) i Reisli (ur. 1865 r.). Przy Kochanowskiego mieszkał także Baruch Zimmer (ur. 1895 r.), być może brat Emanuela. Jako jedyny z rodziny przeżył Holokaust.

W latach II wojny światowej dom znalazł się na terenie tzw. getta otwartego. Niewiele wiemy o jego mieszkańcach w tym czasie. Czy nadal mieszkali w nim Zimmerowie, Ascherowie? W okresie okupacji Niemcy wykonali zdjęcie lotnicze tego terenu, które pokazuje kamienicę, która jako jedna z niewielu stoi pośród pól uprawnych. Dziś ciężko sobie wyobrazić tak wyglądającą ulicę Kochanowskiego.

Remont, który przeprowadzono w 2019 r. całkowicie zniszczył starą architekturę domu. Zniknęły ozdobne ozdobienia obramień okien, a kolorowe ściany zastąpiła szara powłoka. Ta zmiana, która zaburzyła charakter domu nie zastanowiła nikogo. Może warto zastanowić się zza biurka konserwatorskiego nad Piekłem, które również jest już prawdziwym zabytkiem i zawiera wiele perełek architektury i świadectw przeszłości. Wkrótce wszystkie znikną z naszej przestrzeni.

Łukasz Połomski